موقعیت جغرافیایی و شرایط محیطی دریاچه پریشان
دریاچه پریشان (معروف به فامور) در غرب استان فارس، حدود ۱۵ کیلومتری شهر کازرون و در بخش جره و بالاده واقع شده است این دریاچه ارتفاعی در حدود ۸۲۰ متر از سطح دریا دارد و مساحت آن در دوره‌های پرآبی به‌طور تقریبی ۴۲۰۰ تا ۴۳۰۰ هکتار بوده است. پریشان به عنوان یکی از تالاب‌های بین‌المللی ایران در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده و در شمار مناطق حفاظت‌شده مهم کشور قرار دارد. پیرامون دریاچه را رشته‌کوه‌های زاگرس و جنگل‌های بلوط فرا گرفته که بخشی از منطقه حفاظت‌شده ارژن و پریشان و ذخیره‌گاه زیست‌کره محسوب می‌شود. جنگل بلوط دشت برم در اطراف پریشان، از بزرگ‌ترین رویشگاه‌های بلوط ایران و خاورمیانه است.
سایت پروازی پاراگلایدرمیان‌کُتل در همین منطقه جنگلی و کوهستانی واقع شده است. این سایت در دامنه کوه‌های زاگرس قرار دارد و چشم‌اندازی زیبا به جنگل‌های دشت برم و بستر دریاچه پریشان دارد. ارتفاعات پیرامون میان‌کُتل تا حدود ۱۵۰۰ الی ۲۴۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارندکه اختلاف ارتفاع قابل توجهی نسبت به کف تالاب (حدود ۸۲۰ متر) ایجاد می‌کند. این ویژگی موجب شکل‌گیری جریان‌های هوایی صعودی (ترمال) مناسب برای پرواز می‌شود. اقلیم در دره میان‌کُتل نسبتاً معتدل است و حضور پوشش جنگلی انبوه، شرایط جوی ملایمی را در بیشتر ایام سال فراهم کرده است. هرچند در زمستان‌های پربارش ممکن است قله‌های شمالی منطقه پوشیده از برف شوند، اما خود سایت به دلیل قرارگیری در دره‌ای محصور در جنگل، آب‌وهوایی چهارفصل و معتدل دارد. شرایط محیطی منحصربه‌فرد این منطقه – شامل مناظر طبیعی چشم‌نواز، بادهای مناسب، ترمال‌های قوی و فضاهای باز وسیع – آن را به یکی از سایت‌های مستعد پرواز با پاراگلایدر در ایران تبدیل کرده است.
وضعیت سایت پرواز پاراگلایدر دریاجه پریشان در پنج سال اخیر
در پنج سال گذشته، سایت پروازی دریاچه پریشان هم میزبان رویدادهای مهم ورزشی بوده و هم با چالش‌های محیط‌زیستی مواجه شده است. از جنبه رویدادهای ورزشی، این منطقه به یکی از قطب‌های نوظهور پاراگلایدر تبدیل شده است. به عنوان نمونه در مهر ۱۴۰۳ یک مسابقه کشوری پاراگلایدر به میزبانی فارس و کازرون در سایت میان‌کُتل/دریاچه پریشان برگزار شد که طی آن ۸۵ خلبان پاراگلایدر (زن و مرد) از سراسر ایران به مدت پنج روز به رقابت پرداختند. این رقابت‌ها تحت عنوان «بلوط کاپ» برگزار گردید و با هدف جلب توجه به حفاظت از میراث طبیعی جنگل‌های بلوط زاگرس طراحی شده بود. بر اساس گزارش رئیس انجمن ورزش‌های هوایی فارس، این مسابقات با تعیین نفرات برتر به پایان رسید. در بخش نتایج، خلبانانی از استان‌های مختلف (از جمله تهران، فارس و اصفهان) رتبه‌های برتر را کسب کردندکه نشان‌دهنده سطح ملی و فراگیر این رویداد بود. حضور چنین مسابقاتی در سال‌های اخیر بیانگر پویایی و پتانسیل بالای سایت پریشان در جامعه ورزش‌های هوایی کشور است.
از سوی دیگر، چالش‌های محیط زیستی و حواشی قابل توجهی پیرامون این سایت و تالاب پریشان در سال‌های اخیر وجود داشته است. مهم‌ترین مسئله، ادامه‌ی روند خشک‌شدن دریاچه پریشان است که متأسفانه بیش از یک دهه تداوم داشته است. به گفته منابع رسمی، از سال ۱۳۸۶ تاکنون آب قابل توجهی وارد دریاچه نشده و تالاب عملاً کاملاً خشک شده است. در نتیجه، پریشان بخش عمده کارکردهای اکولوژیک خود را از دست داده و به بیابانی تبدیل شده است. خشک‌سالی مستمر و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی اطراف، باعث افت شدید سطح آب و خشکیدن چشمه‌های تغذیه‌کننده تالاب شده است. این وضعیت علاوه بر تبعات زیست‌محیطی (مانند خیزش گرد و غبار و تهدید زیستگاه‌ها)، بر جذابیت بصری سایت نیز اثر منفی گذاشته است؛ چرا که چشم‌انداز آبی دریاچه به دشتی خشک بدل گشته است. با این حال، برخی خلبانان محلی همچنان زیبایی‌های منطقه را ستایش می‌کنند – به گفته یکی از پاراگلایدرسواران، «سایت پروازی دریاچه پریشان، بسیار بسیار زیبا بود» هرچند کم‌آبی پرواز طولانی را دشوار کرده بود. از دیگر حوادث و حواشی این سایت در سال‌های اخیر می‌توان به سوانح پروازی اشاره کرد. برای مثال، در مهر ۱۴۰۳ یک خلبان زن ۳۹ ساله بر اثر سقوط پاراگلایدر در ارتفاعات دشت برم مجروح شد و توسط اورژانس به بیمارستان منتقل گردید این حادثه ضرورت رعایت نکات ایمنی و آمادگی تیم‌های امدادی در منطقه را یادآور شد. خوشبختانه با تلاش نیروهای امدادی (اورژانس و هلال‌احمر)، مصدوم این سانحه به‌موقع نجات یافت. به طور کلی، مسئولان و فعالان محلی تأکید دارند که توسعه ورزش‌های هوایی در پریشان باید همراه با ملاحظات ایمنی و حفاظت محیط زیست باشد تا این سایت پروازی ارزشمند پایدار بماند.
مزایا و معایب سایت پاراگلایدر پریشان نسبت به سایر سایت‌های پاراگلایدر ایران
سایت پاراگلایدر پریشان در مقایسه با دیگر مناطق پروازی کشور دارای ویژگی‌های مثبت چشمگیری است، هرچند کاستی‌ها و محدودیت‌هایی نیز دارد. در جدول زیر مهم‌ترین مزایا و معایب سایت پروازی دریاچه پریشان به نسبت سایر سایت‌های پاراگلایدینگ ایران مرور شده است:
| مزایای سایت پریشان | معایب سایت پریشان |
|---|---|
| مناظر طبیعی کم‌نظیر: محیط کوهستانی با جنگل‌های بلوط و چشم‌انداز تالاب (پریشان در دل زاگرس) که تجربه پرواز را از نظر زیبایی‌شناختی غنی می‌کند. | خشکی تالاب و تبعات آن: خشک شدن دریاچه پریشان موجب شده چشم‌انداز آبی از بین برود و مشکلات زیست‌محیطی (گرد و غبار، آسیب به زیست‌بوم) پدید آید. این امر تا حدی از جذابیت بصری منطقه کاسته است. |
| شرایط پروازی عالی: وجود ترمال‌های قوی و امکان اوج‌گیری مناسب به خاطر اختلاف ارتفاع زیاد. این سایت میزبان مسابقات مسافت و دوره‌های طولانی پرواز بوده است (پروازهای پیوسته چندروزه در قالب مسابقات کشوری) که نشان از پتانسیل بالای آن دارد. | آبوهوای گرم در تابستان: تابستان‌های فارس بسیار گرم است و پرواز در میانه روز می‌تواند با آشفتگی‌های حرارتی و گرمای شدید همراه باشد. در زمستان‌های سرد نیز قله‌های اطراف ممکن است برفی شوند که نیاز به احتیاط دارد. |
| فضای وسیع برای تیکآف و لندینگ: به دلیل خشک شدن تالاب و گستردگی دشت‌های اطراف، فضای باز زیادی برای برخاستن و فرود وجود دارد که ریسک برخورد با موانع را کاهش می‌دهد. | دسترسی دشوارتر نسبت به برخی سایت‌ها: این منطقه نسبتاً دور از مراکز شهری بزرگ است (حدود ۱۲۰ کیلومتری شیراز) و امکانات حمل‌ونقل عمومی محدودی دارد. |
| جامعه پروازی فعال: حضور باشگاه‌ها و خلبانان باتجربه در منطقه (از جمله باشگاه میان‌کُتل کازرون و گروه‌های شیراز) مزیتی است که امکان آموزش، راهنمایی و انجام پروازهای دونفره تفریحی را فراهم می‌کند. خلبانان محلی با اشتیاق از میهمانان پروازی استقبال می‌کنند. | فقدان امکانات رفاهی در سایت: برخلاف برخی سایت‌های پروازی نزدیک شهرهای بزرگ (که ممکن است تله‌کابین، رستوران یا اقامتگاه داشته باشند)، سایت پریشان یک منطقه طبیعی بکر است و امکانات ساخته‌شده در محل تیکآف یا فرود ندارد. هر خلبان پاراگلایدر باید تدارکات و تجهیزات لازم را همراه داشته باشند. |
| قابلیت پرواز در تمام فصول: به واسطه آبوهوای معتدل در دره میان‌کُتل، تقریباً در همه فصل‌ها امکان پرواز (در ساعات مناسب روز) وجود دارد. به ویژه فصل‌های بهار و پاییز شرایط ایده‌آلی از نظر دما و پایداری هوا فراهم می‌کنند. | حساسیت‌های زیست‌محیطی: سایت پریشان داخل منطقه حفاظت‌شده است و هرگونه بی‌توجهی (مثلاً سروصدا، فرود در مناطق حساس، آلودگی یا ریختن زباله) می‌تواند به طبیعت آسیب بزند. خلبانان ملزم به رعایت مقررات محیط‌زیستی و احترام به حیات وحش (پرندگان، گوزن زرد ایرانی و …) در این منطقه هستند. |
توضیح: مزایا و معایب نسبی فوق با در نظر گرفتن مقایسه‌ای کلی با سایر سایت‌های مطرح کشور (مانند سایت‌های شمال کشور با طبیعت سرسبز اما آبوهوای مرطوب، یا سایت‌های پایتخت که دسترسی آسان‌تر ولی تراکم و ازدحام بیشتری دارند) ارائه شده است. به طور خلاصه، پریشان یک سایت منحصربه‌فرد با طبیعت چشمگیر و قابلیت‌های پروازی عالی است، ولی دوری از شهر و چالش خشک‌سالی، آن را از برخی جهات در وضعیت دشوارتر نسبت به رقبا قرار می‌دهد.
اطلاعات کاربردی برای علاقه‌مندان پرواز با پاراگلایدر در منطقه پریشان
در صورت تمایل به بازدید یا پرواز در سایت پاراگلایدینگ دریاچه پریشان، توجه به نکات زیر مفید خواهد بود:
مسیر دسترسی: برای رسیدن به سایت پرواز پاراگلایدر پریشان بهترین مسیر از جاده قدیم شیراز – کازرون است. در فاصله تقریبی ۱۸ کیلومتری شرق کازرون (نزدیک دشت ارژن) قرار دارد
بهترین زمان پرواز: به طور کلی نیمه اول سال (بهار و اوایل تابستان) و نیز اوایل پاییز، مطلوب‌ترین زمان‌ها برای پرواز در پریشان هستند. در بهار، دشت‌های اطراف سبز و هوا خنک است و ترمال‌های مناسبی ایجاد می‌شود. تابستان نیز پروازها در ساعات اوایل صبح یا نزدیک غروب (برای پرهیز از گرمای شدید ظهر) انجام می‌شوند. پاییز هوای پایدار و خنکی دارد که برای پرواز ایده‌آل است. زمستان‌ها هم در بسیاری از روزها (به‌ویژه ظهرهای آفتابی) امکان پرواز وجود دارد، اما باید آماده هوای سردتر و احتمال باد یا بارش بود. پیش از برنامه‌ریزی، وضعیت جوی منطقه (سرعت و جهت باد، دما و تشکیل ترمال) را از طریق منابع هواشناسی یا اپلیکیشن‌های تخصصی (مانند Windy) بررسی کنید تا روز مناسبی را انتخاب نمایید.
تجهیزات و ایمنی: به دلیل نبود تأسیسات رفاهی در سایت، همه تجهیزات شخصی مورد نیاز را همراه داشته باشید. این شامل چتر (گلایدر) مناسب با گواهی سلامت، صندلی (هارنس)، کلاه ایمنی، بی‌سیم، جی‌پی‌اس، ارتفاع‌سنج (واریومتر) و سایر لوازم ایمنی است. همراه داشتن آب و خوراکی به مقدار کافی، کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و لباس مناسب (بر اساس فصل و ارتفاع) ضروری است. شرایط پرواز خود را واقع‌بینانه بسنجید و اگر خلبان تازه‌کار هستید، حتماً همراه یک مربی یا خلبان باتجربه پرواز کنید. برای پرواز تفریحی دونفره (تندم) نیز می‌توانید از خدمات خلبانان مجرب منطقه بهره‌مند شوید ایمنی را در اولویت بگذارید و به توصیه‌های پیش‌پروازی (چک لیست تجهیزات، بررسی محل فرود اضطراری، جهت باد و غیره) عمل کنید.
قوانین و مجوزها: فعالیت پرواز آزاد (پاراگلایدر) در ایران تحت نظارت انجمن ورزش‌های هوایی و فدراسیون انجمن‌های ورزشی است. بهتر است خلبانان دارای مدرک معتبر خلبانی پاراگلایدر باشند و کارت بیمه ورزشی تهیه کنند. برای پرواز در پریشان نیاز به مجوز خاصی از اداره‌های محلی نیست، اما به دلیل قرار گرفتن در منطقه حفاظت‌شده، هماهنگی با اداره محیط زیست شهرستان یا اطلاع به آنها می‌تواند گامی مثبت باشد (به‌ویژه اگر گروه بزرگ یا رویدادی رسمی در نظر دارید). همچنین احترام به قوانین محلی و حریم روستاهای اطراف ضروری است؛ از فرود آمدن در مزارع کشاورزی یا مناطق خصوصی خودداری کنید و زباله‌ای در طبیعت بر جا نگذارید.
امکانات اقامتی و رفاهی: در نزدیکی سایت میان‌کُتل امکانات اقامت رسمی وجود ندارد. اگر مایل به اقامت شبانه نزدیک سایت هستید، گزینه‌هایی مانند کمپینگ در طبیعت (با رعایت اصول ایمنی و مجوز در صورت لزوم) را می‌توان در نظر گرفت. با این حال، بهترین گزینه استفاده از هتل‌ها و اقامتگاه‌های شهر کازرون است که فاصله چندانی با محل پرواز ندارد. شهر کازرون علاوه بر اقامتگاه، رستوران، پمپ بنزین و سایر خدمات ضروری را در اختیار دارد.
در پایان، سایت پروازی پاراگلایدر دریاچه پریشان ترکیبی از هیجان ورزش هوایی و تماشای طبیعت بکر زاگرس را به ارمغان می‌آورد. حضور در آسمان پریشان – بر فراز جنگل‌های بلوط و تالابی که زمانی بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین ایران بوده – تجربه‌ای منحصربه‌فرد است. با برنامه‌ریزی مناسب، رعایت اصول ایمنی و احترام به محیط‌زیست، می‌توان از این موهبت طبیعی نهایت لذت را برد و به توسعه پایدار ورزش پاراگلایدینگ در این منطقه کمک کرد. منابع موثق و رسمی نیز گواهی بر ظرفیت‌ها و اهمیت این سایت هستند که در این تحقیق به آنها استناد شد، و امیدواریم با احیای تالاب پریشان و تداوم تلاش‌های حفاظتی، آسمان پریشان همواره پذیرای پروازهای مفرح و ایمن باشد.
Add to Home Screen را انتخاب کنید.