اهمیت چتر نجات پاراگلایدر و زمان‌بندی توصیه‌شده برای ری‌پک

چتر نجات پاراگلایدر، درست مانند یک «بیمه‌ی زندگی»، در شرایط اضطراری جان خلبان را نجات می‌دهد. وقتی پرواز با مشکل جدی (مثلاً از دست دادن کنترل پرواز) مواجه می‌شود، وظیفه‌ی چتر نجات کاهش سرعت فرود به حدود ۵٫۵ متر بر ثانیه است تا آسیب در هنگام فرود به کمترین حد برسد (مرجع). این سرعت معادل پرشی از ارتفاع ۱٫۵ متری است (مرجع). در حوادثی که چتر اصلی از بین می‌رود یا دیگر کارایی ندارد، تصمیم به رها کردن چتر نجات و اجرای صحیح آن حیاتی است (مرجع). مطابق دستورالعمل انجمن BHPA، هنگام وقوع نقص ساختاری پاراگلایدر، واکنش منطقی و فوری پرتاب چتر نجات است (مرجع). با این حال، تنها تصمیم مناسب کفایت نمی‌کند؛ کل سیستم رزرو باید سالم و آماده‌ی کار باشد تا در وقت مقتضی به خوبی باز شود (مرجع) (مرجع).

دلایل فنی و ایمنی ری‌پک منظم چتر کمکی پاراگلایدر

چتر نجات، مانند هر وسیله‌ی ایمنی دیگر، نیاز به نگهداری و بررسی منظم دارد. دلایل اصلی برای ری‌پک منظم عبارتند از:

• رطوبت و کپک: چتر در معرض رطوبت یا نشستن روی زمین خیس و علفزار می‌تواند خیس شود و اگر کاملاً خشک نشود، کپک بزند یا پارچه‌اش آسیب ببیند (مرجع). پس از خیس شدن (مثلاً نشستن در باران یا تماس با زمین مرطوب)، باید کاملاً در فضای تهویه شده و دور از نور مستقیم خورشید خشک شود تا از ایجاد کپک جلوگیری شود(مرجع). فرود در آب (به ویژه آب شور دریا) نیز برای چتر مضر است و باید بلافاصله با آب شیرین شسته شود؛ اگر حتی اثر نمک روی پارچه باقی بماند، ممکن است به مرور زمان پارچه را فرسوده کند (مرجع). در صورتی که پس از تماس با آب نشانه‌ای از آسیب یا کریستال نمک دیده شد، باید چتر را از خدمت خارج کرد (مرجع). تحقیقات نشان داده‌اند که تماس با آب پارچه چتر را متخلخل‌تر می‌کند و تست‌های استاندارد پس از فرود در آب ممکن است ناموفق باشد (مرجع).

• ساییدگی و آلودگی: با گذشت زمان، ذرات گردوغبار، ماسه و خاک ممکن است داخل چتر جمع شوند و با پرتاب‌های مکرر باعث سایش پارچه و نخ‌ها شوند. همچنین حلقه‌ها (Loop) و گیره‌های بسته شدن ممکن است به تدریج کارایی خود را از دست بدهند یا آزاد شوند و موجب کاهش سهولت پرتاب شوند (مرجع).

• فرسودگی کش‌های لاستیکی و لاین‌ها: کش‌های نگهدارنده‌ی چتر (باندهای سیلیکونی یا لاستیکی) به مرور زمان خشک و شکننده می‌شوند (مرجع). ری‌پک منظم فرصت می‌دهد تا این کش‌ها تعویض شده و از آسیب احتمالی جلوگیری شود (مرجع). همچنین طول و یکپارچگی نخ‌ها باید چک شود؛ تولیدکنندگان توصیه می‌کنند که طول لاین سالانه بررسی شود و به‌ویژه پس از مواجهه با رطوبت یا فرود در آب حتماً بازبینی شوند (مرجع). ب دبستن لاین‌ها یا پیچ‌خوردن بیش‌ازحد آن‌ها نیز خطر قفل شدن حین باز شدن را افزایش می‌دهد.

• پیچ‌خوردگی قسمت‌‌های مختلف چتر: اگر چتر مرتب تا نشده باشد، ممکن است در محل نصب‌شده‌اش گره بخورد و هنگام پرتاب به‌خوبی باز نشود. به همین دلیل در زمان ری‌پک باید دقت کرد الیاف (Panels) مرتب و موازی قرار گیرند. در ساختارهای مربعی جدید، استفاده از تاهای هشت‌شکل (Figure-8) و کش‌های جدید کمک می‌کند تا نخ‌ها منظم و بدون پیچش بمانند (مرجع).

• عمر مفید چتر: تولیدکنندگان معمولاً توصیه می‌کنند چتر نجات پس از حدود ۱۰ سال (حتی اگر استفاده نشده باشد) از خدمت خارج شود (مرجع) (مرجع). با افزایش سن، خواص پارچه و نخ‌ها به‌تدریج تغییر می‌کند و کارایی باز شدن کاهش می‌یابد. در یک بررسی، چتری از دهه ۱۹۷۰ میلادی هنوز یافت شد که پس از این زمان معمولاً پارچه آن فرسوده شده و سرعت فرودش افزایش پیدا می‌کند (مرجع).

زمان‌بندی توصیه‌شده برای ری‌پک و تفاوت با بازبینی کامل (Inspection)

براساس دستورالعمل‌ها، ری‌پک چتر نجات باید طبق بازه‌ی زمانی کارخانه یا انجمن صورت گیرد. در نبود دستورالعمل خاص، انجمن BHPA پیشنهاد می‌کند چتر نجات هر ۶ ماه یک‌بار بازنگری و بسته‌بندی مجدد شود (مرجع). بسیاری از تولیدکنندگان نیز حداقل سالی یک‌بار را توصیه می‌کنند (مرجع) (مرجع). به‌طور خلاصه می‌توان گفت حداقل هر سال و در صورت پرواز مکرر یا شرایط خاص، هر شش ماه یک‌بار ری‌پک ضروری است (مرجع) (مرجع).

ری‌پک معمولی به عمل بسته‌بندی چتر پس از باز کردن آن گفته می‌شود؛ اما بازبینی کامل (Inspection) شامل بررسی دقیق تمام اجزای چتر و تعویض قطعات فرسوده یا آسیب‌دیده است. در چنین بازرسی جامعی معمولا طول دقیق لاین‌ها، سلامت پارچه‌ها، کیفیت دوخت‌ها و وضعیت سیستم بازشدن (درها یا قفل‌ها) چک می‌شود. بسیاری از پکیج‌های سرویس حرفه‌ای، علاوه بر بسته‌بندی چتر، یک گواهی بازرسی نیز صادر می‌کنند. انجمن BHPA توصیه می‌کند که اگر خلبان خود از سلامت کامل سیستم خود مطمئن نیست، به یک پکر مجاز مراجعه کند تا هم مراحل ری‌پک و هم بازرسی جامع انجام شود (مرجع).

شرایط خاص: تمرینات SIV و تماس با آب دریا

برخی فعالیت‌ها و شرایط خاص پرواز نیاز به توجه ویژه و ری‌پک/بازرسی فورا پس از آن دارند. به‌عنوان مثال، در دوره‌های آموزش SIV (تمرین در آسمان یا در آب)، پرتاب تمرینی چتر نجات عموماً انجام می‌شود. بررسی‌های فنی نشان داده که قبل از شرکت در SIV، حدود یک پنجم رزروهای چک‌شده ایراد داشته‌اند (مثلاً اتصال نامناسب رشته‌ها یا محکم نبودن اتصالات) (مرجع). بنابراین پس از تمرینات SIV یا هر پرتاب تمرینی رزرو، چک کردن اتصالات و درستی سیستم لازم است.

در مورد تماس چتر با آب، همان‌طور که گفته شد، پس از فرود در آب یا تماس با آب شور دریا، چتر باید بلافاصله با آب شیرین شسته شود تا باقی‌ماندن نمک و املاح مضری که پارچه را تضعیف می‌کنند، از بین برود(مرجع). پس از خشک شدن کامل، لازم است چتر حتماً توسط یک متخصص مجاز یا پکر حرفه‌ای بازرسی شود (مرجع) (مرجع). اگر آسیب قابل‌توجهی دیده شود، از ادامه استفاده خودداری کنید.

خدمات حرفه‌ای ری‌پک و مراجعه به متخصصان مجاز

بسیاری از خلبانان ترجیح می‌دهند ری‌پک چتر نجات خود را به متخصصان واگذار کنند. انجمن BHPA در بریتانیا، لیستی از پکرهای مجاز (Licensed Parachute Packers) دارد که می‌توانند بسته‌بندی صحیح چتر را انجام دهند. شرکت در رویدادهای محلی «ری‌پک چتر نجات» (Club Repack) زیر نظر این پکرهای مجاز، فرصت خوبی است تا نحوه بسته‌بندی و بازرسی چتر را بیاموزید. اگر از صحت فرایند اطمینان ندارید، همواره می‌توانید چتر و تجهیزات خود را به یک پکر BHPA مجاز بسپارید تا علاوه بر ری‌پک، بازرسی جامعی نیز انجام دهد (مرجع).
در ایران نیز باشگاه‌ها معتبر و مربیان با تجربه که اسامی آنها در انجمن ورزش‌های هوایی منتشر شده خدماتی مانند ری‌پک چتر کمکی انجام می دهند

لیست مربیان مورد تایید انجمن ورزش‌های هوایی

باشگاه زات آکرو در راستای ارتقاء ایمنی پرواز و افزایش آگاهی خلبانان، دوره‌ها و ورکشاپ‌های تخصصی ری‌پک چتر کمکی (ریزرور) برگزار می‌کند.

در این ورکشاپ، شرکت‌کنندگان با نحوه صحیح بازبینی، جمع کردن و بسته‌بندی چتر کمکی آشنا می‌شوند و می‌توانند با نظارت مربیان با‌تجربه، ریزرور خود را به‌صورت اصولی ری‌پک کنند.

جهت ثبت‌نام و کسب اطلاعات بیشتر با شماره‌های زیر تماس بگیرید:

09128170515

نکات نگهداری صحیح چتر کمکی

برای پیشگیری از نیاز زودهنگام به ری‌پک یا آسیب چتر، نکات زیر را در نگهداری آن رعایت کنید:

• محیط خشک و خنک: چتر را در جای خشک، خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری کنید. رطوبت، گرما و نور مستقیم خورشید جزء مخرب‌ترین عوامل برای پارچه‌ی چتر هستند (مرجع) (مرجع).

• عدم قرارگیری در اتومبیل در معرض حرارت/سرما: چتر را در صندوق عقب ماشین یا جایی که ممکن است در معرض نور خورشید یا هوای خیلی گرم/سرد قرار بگیرد، رها نکنید. افزایش دما (مثلاً در یک روز آفتابی در صندوق خودرو) می‌تواند بافت پارچه و نخ‌ها را تضعیف کند (مرجع) (مرجع).

• دوری از آلودگی: از پوشاندن چتر با کیسه‌های پلاستیکی نامناسب که ممکن است رطوبت را نگه دارد، خودداری کنید. هر چند وقت یک بار چتر را بازکرده و از تمیز بودن آن مطمئن شوید.

• خشک کردن پس از تماس با مایعات: چنانچه چتر خیس شد (مثلاً باران یا تعریق)، فوراً آن را کاملاً خشک کنید. خشک کردن باید در محیط سایه و با جریان هوای مناسب باشد تا از رشد کپک جلوگیری شود (مرجع).

• آماده نگه داشتن برای عملیات پرتاب: پیش از پرواز، پوشش چتر را بررسی و باز و بسته‌ی آسان آن را چک کنید. مطمئن شوید که دسته‌ی پرتاب در دسترس است و حلقه‌های (Loop) بسته‌شدن در جای خود قرار دارند (مرجع) (مرجع).

رویدادهای آموزشی مانند “Big Fat Repack”

در برخی کشورها (مثلاً بریتانیا) رویدادهای سالانه‌ای به نام Big Fat Repack برگزار می‌شود که هدف اصلی آن آشنایی خلبان‌ها با تجهیزات ایمنی است (مرجع). در این گردهم‌آیی‌ها، شرکت‌کنندگان تحت هدایت مربیان اقدام به پرتاب چتر نجات واقعی (مثلاً از زیپ‌لاین) می‌کنند تا تجربه عملی بیابند. همچنین بسیاری از خلبانان در محل رویداد، چترهایشان را باز کرده و زیر نظر پکرهای مجاز ری‌پک می‌کنند. این تمرین‌ها به کاهش استرس روانی هنگام مواجهه با شرایط اضطراری و افزایش اعتماد‌به‌نفس در استفاده از چتر نجات کمک می‌کند(مرجع).

نتیجه‌گیری

ری‌پک منظم چتر کمکی برای ایمنی پرواز پاراگلایدر بسیار حیاتی است. با پیروی از توصیه‌های فنی سازندگان و انجمن‌های معتبر، از جمله تعویض کش‌های نگه‌دارنده، بازرسی دقیق نخ‌ها و پارچه، و استفاده از خدمات مجاز پکرها، می‌توان اطمینان داشت که چتر نجات هنگام نیاز به درستی عمل خواهد کرد (مرجع) (مرجع). نگهداری مناسب و توجه به نکات اشاره‌شده در این مقاله، عمر مفید چتر نجات را افزایش داده و احتمال بروز مشکل در شرایط اضطراری را کاهش می‌دهد.

منابع

• Cross Country Magazine, “How to look after your reserve parachute” (Chris White, 4 November 2022) (مرجع) (مرجع).

• British Hang Gliding & Paragliding Association (BHPA), Chapter 7: Safety equipment – Emergency parachutes (راهنمای ایمنی چتر نجات) (مرجع) (مرجع).

• AIR Vuisa, “Use, operation and maintanance of a reserve”, دانشنامه آنلاین AIR Vuisa (مرجع) (مرجع).

• Ozone, Angel SQ Emergency Parachute Manual (EN, v1.2) (مرجع) (مرجع).

• BHPA, “Big Fat Repack Safety Day Guide” (راهنمای رویداد Big Fat Repack) (مرجع).