تصور کن بعد از ساعت‌ها صعود سخت و طاقت فرسا، وقتی بالاخره روی قله می‌ایستی (فرق نمی کند قله دماوند باشد یا توچال و یا بندعیش)، به‌جای اینکه همان مسیر طولانی را پیاده پایین بروی، تصمیم بگیری پرواز کنی! باد خنک ارتفاع به صورتت می‌خورد، منظره‌ای از کوه‌ها و دره‌ها زیر پایت گسترده است، و فقط کافی است چتر پاراگلایدر را باز کنی تا زمین آرام‌آرام از زیر پایت دور شود. این همان تجربه‌ای است که ماجراجویان در سراسر دنیا به آن Hike & Fly می‌گویند. ترکیبی از کوهنوردی و پرواز با پاراگلایدر که آزادی را در خالص‌ترین شکلش به تو هدیه می‌دهد.
کوهنوردی و پرواز (Hike and Fly) دقیقاً چیست؟
هایک اند فلای ترکیبی از دو فعالیت مستقل است:
۱. صعود یا پیمایش کوهستان با تجهیزات سبک.
۲. پرواز با پاراگلایدر از نقطه‌ای مرتفع به سمت دشت یا محل آغاز مسیر.
در این سبک، خلبان همه تجهیزات پرواز خود را در یک کوله‌پشتی سبک حمل می‌کند، معمولاً زیر ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم. کوهنورد مسیر صعود را با پا طی می‌کند، به قله می‌رسد، شرایط باد را بررسی می‌کند و سپس با چتری مخصوص Hike and Fly، از قله پرواز می‌کند.
تجهیزات مورد نیاز برای کوهنوردی و پرواز
برخلاف پروازهای معمولی، در هایک‌اند‌فلای وزن اهمیت بسیار زیادی دارد. هر گرم اضافه در مسیر صعود احساس می‌شود، پس انتخاب وسایل هوشمندانه است.
به طور نمونه، در مسابقات بین‌المللی همانند ردبول X-Alps، اکثر ورزشکاران وزنی حدود ۸–۹ کیلوگرم (بدون احتساب آب و غذا) برای کوله‌پشتی خود دارند. این مقدار نسبت به دهه قبل (بیش از ۲۰ کیلوگرم در سال ۲۰۰۷) کمتر شده است و نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه در سبک کردن تجهیزات است.
- بال پاراگلایدر (Paraglider Wing): مدل‌های مخصوص hike & fly سبک‌ترند (حدود ۳ تا ۴ کیلوگرم) و جمع‌وجورتر از پاراگلایدرهای معمولی هستند.
- هارنس پاراگلایدر (Harness): هارنس‌های سبک وزن معمولاً دارای ایر‌بگ یا با سیستم ایمنی فشرده عرضه می‌شوند.
- چتر کمکی (Reserve Parachute): حیاتی‌ترین ابزار ایمنی در هر پرواز. همیشه باید در دسترس باشد.
- کلاه ایمنی (Helmet): مدل‌های مخصوص hike & fly وزن کمتری دارند و تهویه بهتری ارائه می‌دهند.
- تجهیزات کوهنوردی: کفش سبک، لباس فنی، باتوم، جی‌پی‌اس، و بطری آب یا کمل‌بک.
- ابزار هواشناسی و ناوبری: تلفن هوشمند با اپلیکیشن‌های مخصوص برای بررسی باد، مسیر و ارتفاع ضروری است.
Vol-Bivouac: ماجراجویی فراتر از هایک‌اند‌فلای
وقتی دو فعالیت در هماهنگی کامل قرار بگیرند، نتیجه‌ای پدید می‌آید که زیباتر از هر کدام به‌تنهایی است. Vol-Bivouac (به فرانسوی یعنی پرواز و کمپ) شکل پیشرفته‌تری از کوهنوردی و پرواز است که پرواز، کوهنوردی و کمپینگ را با هم ترکیب می‌کند معمولاً همراه با مقدار قابل توجهی پیاده‌روی.
در این سبک، خلبان روز را با صعود و پرواز می‌گذراند، در نقطه‌ای یکر و دست نخورده فرود می‌آید، چادر خود را برپا می‌کند و شب را در طبیعت سپری می‌کند. صبح روز بعد، دوباره صعود می‌کند و پرواز بعدی را آغاز می‌کند.
چگونه هایک‌اند‌فلای را یاد بگیریم و از کجا شروع کنیم؟
اگر تازه با دنیای Hike & Fly آشنا شده‌ای، اولین قدم، یادگیری اصول پرواز با پاراگلایدر است. برای اینکه بتوانی با خیال راحت و ایمن از قله پرواز کنی، باید مهارت‌های پایه‌ی خلبانی، شناخت شرایط جوی و کنترل بال را در شرایط مختلف یاد بگیری.
یکی از بهترین راه‌ها برای شروع، عضویت در باشگاه ضات آکرو ( ZAT ACRO TEAM) است.
این باشگاه با تجربه‌ی چندین ساله در آموزش پروازهای تفریحی و حرفه‌ای، تمامی مراحل یادگیری را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است:
آموزش پاراگلایدر (تئوری و عملی) از سطح مبتدی تا پیشرفته
معرفی و تهیه‌ی تجهیزات مخصوص هایک‌اند‌فلای (Glider، Harness، Helmet و…)
برگزاری برنامه‌های منظم کوهنوردی و پرواز در مسیرهای مختلف ایران
با عضویت در تیم ضات آکرو، می‌توانی به گروهی از کوهنوردان و خلبانان فعال بپیوندی که تقریباً هر هفته در قله‌های مختلف کشور صعود و پرواز می‌کنند. این یعنی همیشه همراهانی داری که در مسیر یادگیری، تمرین و ماجراجویی در کنار تو هستند.
هایک‌اند‌فلای فقط یک ورزش نیست جامعه‌ای از ماجراجویان است که زمین و آسمان را به هم پیوند داده‌اند، و باشگاه ضات آکرو بهترین نقطه برای شروع این مسیر شگفت‌انگیز است.
تکنیک‌های صعود و پرواز
تحلیل شرایط جوی: بررسی دقیق آب و هوا قبل از برنامه‌ریزی الزامی است. اصول پایه شامل چک کردن جهت و سرعت باد (بادهای ملایم تا متوسط حدود ۸–۲۴ کیلومتر/ساعت ایده‌آل هستند)، پیش‌بینی فعالیت ترمال‌ها و احتمال بارش یا جبهه‌های هوا است. به‌عنوان مثال، باد مخالف (از روبه‌رو) شرایط خوبی برای تیک‌آف فراهم می‌کند و بادهای ناگهانی و نامنظم (گاست) می‌تواند خطرساز باشند. همچنین باید لایه‌های وارونگی را شناسایی کرد که مانع صعود هوا می‌شوند. ابرهای کومولوس نشانه مناطق ترمال (بالابرنده) هستند که خلبان می‌تواند از آن‌ها برای افزایش ارتفاع استفاده کند. در طول صعود نیز همواره آسمان و باد محیط را زیر نظر داشته باشید؛ در کوهستان تغییرات سریع هوا ناگهانی پیش می‌آید.
ناوبری و نقشه‌خوانی: انتخاب مسیر صعود باید با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی دقیق و تصاویر ماهواره‌ای (مانند Wikiloc) انجام شود. شیب و جبههٔ مناسب (مثلاً شیب بدون مانع، RunWay کافی و با مورفولوژی ملایم) برای تیک‌آف مناسب‌ترند و خطر فرود اضطراری را کاهش می‌دهند. همچنین قوانین محلی هواپیمایی و مناطق نظامی باید رعایت شود؛ با کمک چارت هوانوردی مطمئن شوید که مسیر پرواز شما وارد مناطق ممنوع یا کنترل‌شده نمی‌شود. از علائم زمینی (مانند قطب‌نما و نشانه‌های مسیر) برای حفظ مسیر صعود استفاده کنید و در صورت رفتن به ارتفاعات جدید، از راهنمایان محلی یا باشگاه‌های کوهنوردی اطلاعات کسب کنید.
تاکتیک‌های پرواز: زمان‌بندی تیک‌آف نسبت به موقعیت خورشید اهمیت دارد. معمولاً صبح زود، قبل از تشکیل ترمال‌های قوی، زمان مناسبی برای پرواز با پاراگلایدر است تا هوا نسبتاً پایدار باشد. به‌عنوان مثال، برای یک صعود ۷۵۰ متری، پیش‌بینی شده با سرعت ۵۰۰ متر در ساعت، ۱٫۵ ساعت زمان لازم است و باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که قبل از فعال شدن ترمال‌ها از قله تیک‌آف کنید. در طول پرواز، همواره سرعت و موقعیت خود را کنترل کنید و با توجه به شرایط، مسیر پرواز را اصلاح کنید تا در باد مناسب و جریان‌های هوا قرار بگیرید.
تصمیم‌گیری: خلبان باید در طول سفر از ابتدای برنامه تا لحظهٔ تیک‌آف، پیوسته وضعیت را ارزیابی کرده و آمادگی برگشت به عقب را در ذهن داشته باشد. اگر در هر نقطه‌ای هوا آنطور که پیش‌بینی شده نیست (مثلاً باد شدید یا رطوبت بالا)، نباید به صعود ادامه داد و بازگشت. به قول معروف «اگر شک داری، تردید نکن». این اصل، شاید مهم‌ترین تاکتیک تصمیم‌گیری در هایک‌اند‌فلای باشد.
مسابقات سه‌گانه: پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و هایک اند فلای مسابقات سه‌گانه ترکیبی از سه ورزش پرهیجان و چالش‌برانگیز هستند که در آن شرکت‌کنندگان باید توانایی‌های خود را در پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و
رقابت‌ها و تجربیات حرفه‌ای
شمار زیادی از ورزشکاران حرفه‌ای در رشته هایک اند فلای فعالیت می‌کنند و مسابقات بین‌المللی متعددی برگزار می‌شود. مهم‌ترین این مسابقات Red Bull X-Alps است که از سال ۲۰۰۳ هر دو سال یک‌بار به مدت حدودا ۱۲ روز در رشته‌هایک‌و‌فلای در منطقه کوهستان آلپ برگزار می‌شود. این رقابت، سخت‌ترین رویداد استقامتی شناخته شده در ورزش‌های هوایی است؛ شرکت‌کنندگان باید بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر را پیاده‌روی و پرواز کنند و گذر از قله‌های متعدد را در برنامه داشته باشند. برای موفقیت در چنین مسابقاتی، ورزشکاران علاوه بر مهارت فوق‌العاده در پاراگلایدر، نیاز به تجربه بالای کوهنوردی و توان بدنی استقامتی بسیار زیاد دارند. به‌عنوان مثال، در X-Alps 2023 حداقل ۱۵ قله اجباری در مسیر قرار داشت و تنها حدود ۲۰ درصد شرکت‌کنندگان به خط پایان رسیدند.
از جمله قهرمانان مشهور این رشته می‌توان به کریگل مائر (سوئیس) و پاول گوشل‌باور (اتریش) اشاره کرد که چندین دوره قهرمان X-Alps شده‌اند. همچنین، در ایران نیز فعالیت‌های هایک‌اند‌فلای در حال گسترش است. برای نمونه، مسابقات سرعتی هایک‌اند‌فلای Tapo & Tino در پاییز ۱۴۰۲ در دهلران (ایلام) برگزار شد که فرصتی منحصربه‌فرد برای به نمایش گذاشتن مهارت‌های حرفه‌ای پرواز و کوهنوردی برای ورزشکاران فراهم کرد.
مسیرهای معروف: علاوه بر آلپ، مسیرهای دیگری نیز در سطح جهان شهرت یافته‌اند. پرواز از ارتفاعات هیمالیا مثال جالبی است؛ ژان-مارک بووین فرانسوی در سپتامبر ۱۹۸۸ موفق شد پس از صعود به قله اورست (۸۸۴۸ متر)، با پاراگلایدر از آنجا پایین بیاید که اولین پرواز پاراگلایدر از اورست محسوب می‌شود. در همین سال‌ها، آزمایش‌های مشابهی از قله‌های بلند دیگر نظیر آناپورنا و چاوین تداشته‌اند. در اروپا، مناطقی چون مون بلان، ماترهورن و آلپ شرقی بارها محل تمرین هایک‌اند‌فلای بوده‌اند. همچنین در ایران، قله دماوند و قله‌های اطراف تهران همچنین منطقه زاگرس و سایت‌هایی مانند «سیمرغ» در خانوک کویر اصفهان، و کوه‌های زیبای شمال کشور مورد توجه خلبانان هایک‌اند‌فلای قرار گرفته‌اند. این مسیرها معمولاً ترکیبی از صعودهای شیب‌دار و پرواز در مناظر بکر طبیعت را ارائه می‌دهند.
تجربیات میدانی: خلبانان حرفه‌ای تاکید دارند که هایک‌اند‌فلای علاوه بر تجهیزات پیشرفته، نیازمند مهارت‌های بسیار بالا در مدیریت انرژی و شرایط روانی است. چالش مدیریت خستگی، انتخاب موقعیت‌های مناسب جهت پرواز (به‌ویژه در شرایط هوای غیرمعمول)، و توان تصمیم‌گیری سریع در محیط‌های ناآشنا از جمله این مهارت‌هاست. شرکت در مسابقاتی مانند X-Alps یا رقابت‌های محلی، فرصتی برای تقویت این توانایی‌هاست.
نکات ایمنی و آمادگی برای شرایط اضطراری
ایمنی در هر دو بخش کوهپیمایی و پرواز اهمیت دارد:
ایمنی کوهنوردی: قبل از صعود، برنامهٔ مسیر، نقاط اضطراری (پناهگاه‌ها) و تماس اضطراری را مشخص کنید. به‌همراه داشتن پک کمک‌های اولیه، ابزارهای ناوبری و ارتباطی، و پوشش مناسب ضرروری است. در ارتفاعات بالای ۵۰۰۰ متر (ایسوماتریک هیدرواسلریک) باید حتماً به رعایت اصول هم‌هوایی و تجدید انرژی اهمیت داد و از سردی بیش از حد یا کاهش اکسیژن جلوگیری کرد. همیشه در مسیر امکان چرخش به عقب را در نظر داشته باشید تا در صورت بروز مشکل جوی یا جسمی بتوانید به پایین بازگردید. همچنین در صعود در خاک‌های نامطمئن یا شیب‌های تند، از کرامپون و یخ‌شکن استفاده کنید و جریان‌های آبرفت را (در صورت بارش و گرم شدن) مد نظر قرار دهید.
ایمنی پرواز: قبل از تیک‌آف، بازرسی کاملی روی بال، هارنس، و چتر نجات انجام دهید. چک‌لیست پروازی را که شامل احراز سلامت تجهیزات اتصال، خط تأمین گاز، و کرکره‌ها است، پیاده کنید. در پرواز، کلاه ایمنی و دستکش ایمنی (برای کنترل سیم‌های گاز) ضروری است. در مواجهه با حوادث (مانند فرو افتادن‌های ناخواسته)، چتر نجات را سریع باز کنید؛ استانداردها ایجاب می‌کنند زمان فرود چتر حداکثر ۳–۵ ثانیه باشد.
آمادگی در شرایط اضطراری: حمل کیت اضطراری کوچک شامل بانداژ، ژل ضدعفونی‌کننده و خوراکی‌های انرژی‌زا توصیه شده است. اطمینان حاصل کنید که گوشی ماهواره‌ای یا رادیو با شماست تا در صورت نیاز کمک بخواهید. در دسترس بودن چراغ‌قوه یا باتری اضافی نیز در شب یا مه خطرناک است. در صورت فرود اجباری در منطقه نامناسب، به آرامی و با توجه به سرعت باد به زمین نزدیک شوید، چتر نجات خود را بسته و به محض برخورد، کشیدن سریع گاز را از یاد نبرید تا ضربه ناشی از توقف را کاهش دهید.
رفتار ایمن در گروه: در صورت همراهی با دیگران، مراقب تأثیر فشار گروه باشید. اگر احساس می‌کنید شرایط فراتر از توانایی شماست، حتی اگر دیگران تمایل دارند ادامه دهند، حق دارید برنامه را متوقف کنید. به یاد داشته باشید ایمنی مهم‌تر از انجام پرواز به هر قیمتی است؛ از قانون «شجاعت کاذب» اجتناب کنید و بدانید «هایک‌فلای» بدون سلامت شما معنایی ندارد.
تأثیرات زیست‌محیطی و راهکارهای کاهش آن
فعالیت‌های ماجراجویانه در طبیعت مانند هایک‌اند‌فلای می‌توانند تأثیرات منفی محیطی نیز داشته باشند. برخی از اثرات عبارت‌اند از فرسایش خاک و گیاهان در مسیرهای صعود، ایجاد مزاحمت صوتی و نوری برای حیات‌وحش، و آلودگی ناشی از زباله و ضایعات. برای کاهش این اثرات باید به موارد زیر دقت کرد:
انتخاب سایت‌های مجاز و مراقبت از طبیعت: تا حد ممکن از سایت‌های پروازی رسمی و مشخص شده استفاده کنید. تیک‌آف و فرود در مناطق حفاظت‌شده، زیستگاه گونه‌های در خطر یا مناطق لانه‌سازی پرندگان اجتناب شود. قوانین محلی محافظت محیط (مانند مقررات پاراگلایدر در مناطق کوهستانی) را مطالعه و رعایت کنید.
رعایت اصل «بدون ردپا»: هیچ ردی بجز رد پایتان در طول مسیر باقی نگذارید در طول صعود و پرواز، هیچ نوع زباله‌ای (مثل بسته‌بندی غذا، پلاستیک، بطری) را در طبیعت رها نکنید؛ همهٔ پسماندها را همراه خود به پایین ببرید. با این کار نه‌تنها چشم‌اندازها را تمیز نگه می‌دارید بلکه اکوسیستم‌های حساس را از آلودگی حفظ می‌کنید.
حداقل کردن سفرهای موتوری: در صورتی که مجبور به استفاده از خودرو برای رسیدن به آغاز مسیر هستید، بهتر است با چند نفر گروهی حرکت کنید تا تعداد وسایل نقلیه کاهش یابد کمتر شود. همچنین استفاده از وسایل نقلیه برقی یا کم‌آلاینده (در مسابقات X-Alps از خودروهای برقی استفاده می‌شود) می‌تواند تاثیر زیست‌محیطی را کاهش دهد.
احترام به حیات‌وحش و پوشش گیاهی: از مسیرهای مشخص شده خارج نشوید، با صدای بلند صحبت نکنید و از برپا کردن آتش در فضاهای وحش پرهیز کنید.
با رعایت این نکات، می‌توان علاوه بر لذت بردن از پرواز و کوهنوردی، از زیبایی و سلامت محیط طبیعی محافظت کرد.
Add to Home Screen را انتخاب کنید.