داست دویل چیست؟ و چگونه شکل می‌گیرد؟

۱) گرم شدن سطح زمین

مهم‌ترین مرحله در چرخهٔ زندگی گردباد خاکی، مرحلهٔ نخست است: زمانی که تابش خورشید سطح زمین را گرم می‌کند. هنگامی که سطح زمین به اندازهٔ کافی گرم شود، ستون‌هایی از هوای گرم در نزدیکی سطح تشکیل شده و به سمت بالا در جو صعود می‌کنند. این مرحله پایه‌گذار تمام فرآیندهای بعدی در شکل‌گیری گردباد خاکی است.

۲) شکل‌گیری مرکز کم‌فشار

زمانی که ستون هوای گرم شروع به صعود می‌کند، پس از مدتی در سطح زمین یک ناحیهٔ کم‌فشار کوچک ایجاد می‌شود. این مرکز کم‌فشار باعث می‌شود صعود هوای گرم سرعت بیشتری بگیرد و هم‌زمان بادهای سطحی اطراف شروع به چرخش پادساعتگرد (counter-clockwise) در اطراف مرکز کم‌فشار کنند.

۳) تلاش هوای اطراف برای برقراری تعادل فشار

حال که ناحیهٔ کم‌فشار سطحی شکل گرفته، جو اطراف برای برقراری تعادل فشار واکنش نشان می‌دهد. هوای اطراف به‌سرعت به سمت مرکز کم‌فشار جریان پیدا می‌کند تا اختلاف فشار را جبران کند. این حرکت باعث تشدید چرخش هوا در اطراف مرکز کم‌فشار شده و در نهایت، ساختار گردبادی کامل ایجاد می‌شود.

۴) بلند شدن گرد و غبار و ذرات خاک

وقتی گردباد به‌طور کامل شکل گرفت، جریان چرخشی آن شروع به بلند کردن گرد و غبار، ذرات خاک و تکه‌های سبک روی زمین می‌کند. در این مرحله، گردباد خاکی به همان شکلی که ما آن را می‌شناسیم قابل مشاهده می‌شود ستونی از گرد و خاک که به‌صورت مارپیچ به سمت آسمان بالا می‌رود.

۵) پایان چرخه با ورود هوای خنک اطراف

چرخهٔ گردباد خاکی زمانی پایان می‌یابد که هوای خنک اطراف وارد جریان چرخشی شود و با قطع کردن منبع هوای گرم صعودکننده، گردش را متوقف کند. در نتیجه، گردباد به‌تدریج ضعیف شده و از بین می‌رود.

تنوع در شکل، اندازه و قدرت داست دویل

درست مانند «تورنادوها»، که در واقع خویشاوند دور گردبادهای خاکی محسوب می‌شوند، گردبادهای خاکی نیز در شکل، اندازه و قدرت‌های متفاوتی ظاهر می‌شوند. با این حال، بیشتر گردبادهای خاکی بسیار ضعیف‌تر از تورنادوها هستند اگر روی زمین ایستاده‌اید معمولاً آن‌قدر قدرت ندارند که خسارت قابل توجهی ایجاد کنند  در بدترین حالت شاید کمی خاک در چشمتان برود اگر بیش از حد به آن نزدیک شوید!

اما اگر درحال پرواز با پاراگلایدر هستید داست دویل نشان‌دهنده هوای صعودی قوی است، و تلاطم شدیدی ایجاد می‌کند و می‌تواند باعث از کنترل خارج شدن بال گردد و خطرساز شود. خلبانان پاراگلایدر باید هنگام پرواز در هوای بسیار گرم مستعد ترمال احتیاط بیشتری کنند و از مناطقی که احتمال تشکیل گردبادهای خاکی در آنها کاملاً بالاست دوری کنند.

نام‌های دیگر گردباد خاکی در نقاط مختلف جهان

رایج‌ترین نام برای این پدیده‌ها همان «Dust Devil» یا «Dirt Devil» است، اما در مناطق مختلف جهان، نام‌های متفاوتی برای آن‌ها وجود دارد. در ایران علاوه بر گردباد خاکی به آن «تنوره دیو» هم گفته می شود. در استرالیا به آن‌ها Willy-Willy گفته می‌شود و در ایرلند با نام Sí Gaoithe شناخته می‌شوند که در زبان ایرلندی به معنی «باد پری» یا «باد افسونگر» است.

گردبادهای خاکی در سیارات دیگر

آیا می‌دانستید که زمین تنها سیاره‌ای در منظومهٔ شمسی نیست که گردباد خاکی دارد؟ در واقع، دانشمندان مشاهده کرده‌اند که این پدیده در سطح مریخ (Mars) نیز رخ می‌دهد. گردبادهای خاکی مریخی می‌توانند بسیار بزرگ‌تر از نمونه‌های زمینی باشند و تا چندین کیلومتر در جو مریخ امتداد پیدا کنند، هرچند جو مریخ بسیار رقیق‌تر از جو زمین است و ارتفاع نسبی این گردبادها نسبت به کل ضخامت جو، بسیار بیشتر است.